De Gentse Feestendebatten zijn gestart in 1989 tijdens de val van de Muur, de implosie van de Sovjetunie en de ineenstorting van de illusies en leugens van het "reëel bestaande socialisme".
De linkse intelligentsia in het Westen vielen ten prooi aan een algehele verwarring, soms tot aan de zinsverbijstering, verlieten steeds meer het kritische strijdperk en doken onder in de armen van de neoliberale stormen die de intellectuele bastions van verzet ontwrichtten.
Ik schreef dan ook in die jaren "we leven in verwarrende tijden".
Wijlen moraalfilosoof Jaap Kruithof bleef staan als een rots in de branding en samen gingen we de linkse deconstructie te lijf met een tegenoffensief.

Toen ik mijn politieke vader, wijlen moraalfilosoof Jaap Kruithof, af en toe vroeg wat het fundamentele verschil was tussen links en rechts kreeg ik telkens hetzelfde antwoord: "Links staat voor meer sociale gelijkheid, dus meer sociale rechtvaardigheid. Rechts voor meer sociale ongelijkheid, dus minder sociale rechtvaardigheid. Voor rechts is echter alles simpel, voor links is alles complex. Rechts hoeft alleen maar de historische sociale verwezenlijkingen af te breken. Links moet de sociale verwezenlijkingen, zoals de verzorgingsstaat en de sociale zekerheid verdedigen, tenminste proberen behouden en nieuwe sociale beschermingen opbouwen en uitbreiden, ook Europees en mondiaal. Door de neoliberale globalisering is rechts in de aanval en is links in het defensief gedrukt. Links heeft gelijk, maar gelijk hebben en gelijk krijgen zijn twee verschillende dingen."

 

 

Zo ontstonden de Gentse Feestendebatten als een poging om de ontreddering in de linkerzijde om te zetten in een offensieve strategie, het kritische denken opnieuw te bevorderen en de neoliberale ideologische pletwals te ontmantelen.
Op deze manier heb ik de voorbije jaren honderden progressieve krachten bijeen gebracht en bruggen gebouwd tussen academici, onderzoekers, middenveldorganisaties, kunstenaars, journalisten, politici, activisten, syndicalisten, auteurs. Misschien broze en wankele bruggen, maar ik heb ze proberen bouwen met vallen en opstaan ook in de mist van verwoestende postmoderne tijden.
De Gentse Feesten debatten zijn een beetje erfgoed geworden. Omdat het gebrek aan diepgang en tijd, omdat de commerciële verkleutering, het infotainment en de hapklare zevende dag gesprekken het kritische gezichtsveld hebben beperkt en denken tot communicatie en spin heeft herleid. En politiek herleid heeft tot partijpolitiek en kritiek tot partijkritiek.
Ook dit jaar wend ik met tot de mondiale, Europese en Belgische sociale, politieke, economische en ecologische actualiteit.
En het neoliberalisme is nog verwoestender geweest de voorbije twee decennia.
We hebben intussen rechtse regeringen zowel op federaal als Vlaams niveau, maar ook in de meeste Europese landen, die een duidelijk rechts beleid voeren op vlak van besparingen, sociale zekerheid, migratie, arbeidsbeleid, fiscaliteit, armoedebestrijding. Regeringen die willen snoeien in de sociale zekerheid, de arbeid neoliberaliseren (Macron), de werkende mensen laten opdraaien voor de belastingen die de vermogens en multinationals niet betalen en zelfs ongestraft mogen ontlopen, niet de oorzaken van armoede en/of migratie bestrijden maar de armen en migranten zelf.

 

Ondanks de belofte dat een herstelbeleid 'vanaf dag 1' ons land opnieuw op de rails zou krijgen, levert de regering-Michel een desastreus sociaaleconomisch rapport af. Europa buist keer op keer de begroting of er komt zelfs geen begroting, de burgers zien de facturen stijgen en het sociaal straatprotest (zie de groeiende Witte Woede, Hart boven Hard) trekt de voorbije jaren opnieuw aan. De regering-Michel rolt na drie jaar legislatuur openlijk bakkeleiend over straat. De vraag is: kunnen linkse partijen hun oppositiewerk verzilveren? Maar bovenal: slagen de sociale bewegingen erin om de verschillen opzij te zetten en vooral wat ons allen bindt in te zetten om de sociale strijd gezamenlijk te voeren?

 

1.750.000 mensen leven in België in armoede.
Je moet dat echt eens een aantal keren achter elkaar herhalen.
1.750.000 mensen leven in België in armoede.
1.750.000 mensen leven in België in armoede.
En intussen gaat het feesten maar door. En de verhalen over foodiespots en shoppingzondagen.
Terwijl de "nieuwe vrijheid" van Gwendolyn en Cie steeds meer slachtoffers maakt.
En Zuhal Demir zegt "we kunnen nog niet achterover gaan leunen".
Neen, ze kunnen misschien ook nog de armen proberen activeren.
Ik word hier gewoon woedend over.
En heb 1 boodschap: "Indien de "verenigde linkerzijde" – en ik bedoel echt de volledige linkerzijde – niet weet waar de prioriteiten liggen dan is er geen hoop meer voor bijna 2 miljoen mensen, waaronder veel – te veel – vrouwen en kinderen. "
Begin er aan – nu en samen.
Dit is een opdracht voor links.
De opdracht. De opdracht der opdrachten.
Indien "de linkerzijde" zich voor deze opdracht niet verenigt is ze geen knip voor de neus waard.
Zonder deze strijd komt er geen "andere wereld" voor de zwaksten, de uitgeslotenen, de vernederden.

 

Ik ben geen fan van het melige woord "verbinden" maar zonder het bouwen van een lange en stevige brug tussen alle, en ik bedoel echt "alle" progressieven en de volledige linkerzijde, zijn we vogels voor de rechtse kat, die niet alleen miauwt maar ook stevig klauwt in de verworvenheden van onze verzorgingsstaat.

 

Het openingsdebat van de Gentse Feestendebatten 2017 "Is God almachtig en de mens barmhartig?" lijkt een vreemde eend in de bijt in de reeks "zonder dwarsliggers kunnen de treinen niet rijden" maar is nochtans fundamenteel voor alle komende debatten deze week. Of we het nu gaan hebben over basisinkomen, migratiepolitiek, de frontlijnen van het neoliberalisme, de neoliberale mens, graaicultuur, Trump en Trumpisme, de toekomst van Europa, participatieve democratie, de verklikkersmaatschappij, de opmars van het nationaal-populisme, de afbraak van onze verzorgingsstaten en de sociale zekerheid dus de georganiseerde collectieve solidariteit, de toekomst van links, in al deze debatten staat de mens centraal, de handelende of niet handelende mens. Maar ook de onteigende, geprivatiseerde mens, voor wie de publieke ruimte geen plek van solidariteit en verzet is, maar een plek van entertainment en consumptie.

Is die mens in staat tot verbinden, tot solidariteit, niet alleen met de eigen groep, maar ook met steeds grotere groepen buiten de eigen groep, Europees, mondiaal of niet?

Is de samenwerking een resultaat vooral van ontwikkeling van dominante maatschappelijke en politieke instellingen of inherent aan de menselijke natuur?

Of is beschaving inderdaad slechts een broze laag vernis die elk moment kan breken en bezwijken? (zie de genocides van de 20ste eeuw, Srebrenica, Rwanda, het Midden-Oosten, IS?)

"De mens is uit het hout gesneden waarvan men brandstapels maakt" schreef een van mijn favoriete filosofen Albert Camus in La peste – de pest.

Is de mens maakbaar en dus de samenleving maakbaar?

Een oud debat dat nieuw leven nodig heeft. En voor de toekomst van de linkerzijde van levensbelang is. Voorlopig domineert de pessimistische visie van rechts. En ik moet zelf eerlijk bekennen wanneer ik elke dag het mondiale nieuws volg ik soms een pessimistische visie van links vertegenwoordig.
Ik ervaar in de vooruitgang ook telkens weer de teruggang. Ik zie de mens die in staat is tot het allerbeste maar ook tot het gruwelijkste. Ik zie ook de mens die zich te veel verschuilt in de kudde, die steeds opnieuw verlangt naar autoritaire leiders met autoritaire populistische oplossingen voor complexe problemen.
Samengevat leven we vandaag opnieuw in verwarrende tijden, tijden van angst en wantrouwen.
Tijden zonder zekerheden.
Zoals auteur Jeroen Olyslaegers ("WIL") het treffend verwoordt: "we leven in kapotte tijden". (de implosie van het Midden-Oosten, de erbarmelijke behandeling van oorlogsvluchtelingen, de "mislukte" Arabische revoltes, de strijd tegen het terrorisme, de versplintering van het politieke landschap, de sociale ravage van neoliberalisme en vermarkting, de afbraak van de Europese verzorgingsstaat, de trage strijd tegen de klimaatverandering).
Het constante in die 28 jaar mondiaal zijn de vluchtelingen, de ontheemden, de onwelkomen.
Volgens UNHCR cijfers waren ze in 1989 met 51,2 miljoen. In 2017 met 65,6 miljoen.
En dan moet de echte ecologische migratie nog beginnen.
Maar met de kop in het zand blijven we lullen over de liberale democratie en de superieure Europese waarden.

Waarom is links in Europa niet in staat een vuist te maken? Volgens de Belgische politiek-filosoof Chantal Mouffe kunnen progressieve politici nog wat leren van de extreem-rechtse uitdagers. We hebben een populisme op links nodig. 'Veel linkse partijen zijn bang voor passies', zei Mouffe een paar jaar geleden in Filosofie Magazine, 'omdat ze denken dat die altijd naar de politieke rechtervleugel leiden. Ik ben het daar niet mee eens. Je kunt ook een passie hebben voor rechtvaardigheid, bijvoorbeeld. Spinoza stelt dat de twee belangrijkste passies hoop en vrees zijn; rechts populisme speelt meestal in op de laatste. Maar mensen zouden juist meer hoop moeten hebben. Hoop dat dingen kunnen veranderen. Hoop dat we een rechtvaardiger systeem kunnen opbouwen. Dat is de taak voor een links populisme.'

 

En inderdaad er zijn verschillen en tegenstellingen, en dan?
De verscheidenheid van de linkerzijde maakt deel uit van de warmte.
Het belangrijkste is dat de verschillen geen muur opwerpen om te verenigen, om steeds meer samen te werken en toch de politieke eigenheid te bewaren.
De volledige linkerzijde als antwoord op de kille brutale rechterzijde:
Onze hoop in bange dagen.
En dus zullen we moeten organiseren, verenigen, alternatieven zoeken om de mensen hoop en vertrouwen in een betere toekomst te bieden.
Want kapotte tijden maken kapotte levens, verwoeste dromen.
Na het debatteren moeten we repareren. Samen.
Ik herhaal het nog één keer: Samen!
En ik eindig met een citaat van – inderdaad mijn favoriete filosoof Albert Camus – "Als de mens er niet in slaagt gerechtigheid en vrijheid te verzoenen, dan slaagt hij nergens in" – dat ook het hoofdthema van deze 28ste editie van de Gentse Feestendebatten is.
Waarbij ik herhaal: Indien de linkerzijde zich voor deze sociale en politieke uitdaging niet verenigt is ze geen knip voor de neus waard.

 

Eric Goeman, coördinator/moderator Gentse Feestendebatten, 15 juli 2017.