Waarom luchtvaart
Code Rood versus de luchtvaartindustrie: Don’t crash the planet
Deze keer pakt Code Rood de luchtvaartindustrie aan! De luchtvaart is rampzalig voor het klimaat, steunt op jobs met onzekere werkomstandigheden, en is schadelijk voor natuur, landbouw en gezondheid. Toch profiteert de industrie van tal van belastingvoordelen en miljoenen subsidies. Als gevolg hiervan blijft de luchtvaart groeien, mijlenver voorbij de planetaire grenzen. En dat allemaal voor de 1% die verantwoordelijk is voor meer dan de helft van de uitstoot van passagiersvluchten. Terwijl de prijs betaald wordt door de globale meerderheid, de mensen die het minst bijdragen aan het probleem. Het is hoog tijd om de luchtvaartsector aan banden te leggen en een radicale ommezwaai te laten maken waarbij mens en planeet op de eerste plaats komen.
De luchtvaartindustrie ontwricht het klimaat…
De luchtvaart is een van de transportmodi met de grootste klimaatimpact. Vliegtuigen stoten niet alleen CO2 uit – goed voor zo’n 2.5% van de globale uitstoot – maar ook stikstofoxiden (NOx), dampsporen en wolkenvorming, die twee keer zo veel bijdragen aan de opwarming van de aarde als de CO2-uitstoot. Zo kan de klimaatimpact van een vlucht tot 80 keer zo groot zijn als die van een treinrit. En die klimaatimpact wordt jaar na jaar groter. De uitstoot van de luchtvaartindustrie groeit sneller dan van eender welk ander transportmiddel, en de voorspellingen zijn dat de uitstoot zal verdrievoudigen tegen 2050 als er niet snel ingegrepen wordt. Dat zou het equivalent zijn van een kwart van het globale koolstofbudget voor een 1.5° C scenario. De wetenschap stelt duidelijk dat een vermindering van vluchten de enige goede kortetermijnoplossing is. Toch blijft de sector groeien en groene leugens verkopen (zoals duurzame vliegtuigbrandstof of elektrische vliegtuigen), die geen emissiereductie op korte termijn teweegbrengen.
… en is inherent onrechtvaardig en grotendeels overbodig
Privéjets, overbodige vrachtvluchten en onnodige toeristische vluchten zijn het probleem. 80% van de wereldbevolking heeft nog nooit gevlogen, en 1% van de wereldbevolking is verantwoordelijk voor meer dan de helft van de uitstoot van passagiersvluchten, inclusief pleziervluchten en privévluchten.
Cargovluchten dienen onder andere om online bestellingen van lage kwaliteitsgoederen zoals fast fashion op sneltempo in je brievenbus te krijgen – een vervuilende praktijk die overproductie en overconsumptie stimuleert, lokaal banenverlies met zich meebrengt en een klimaatimpact heeft die 100 keer groter is dan die van vrachtvervoer per schip.
Commerciële passagiersvluchten nemen toe, onder andere door lagekostenmaatschappijen die belastingvoordelen en slechte werkomstandigheden gebruiken om te blijven groeien. Het prijsverschil tussen trein en vliegtuig wordt hierdoor nog groter en dwingt mensen voor korte afstanden het vliegtuig te nemen in plaats van de te dure trein.
En ondertussen vliegen er meer privéjets dan ooit tevoren, waardoor de uitstoot van privéjets tussen 2021 en 2022 verdubbelde. Terwijl alleen de superrrijken genieten van hun jets, draagt de globale meerderheid de gevolgen: van uitstootgerelateerde ziekten tot geluidsoverlast en de steeds extremere weersomstandigheden. Privéjets zijn een schandalige schending van het principe van klimaat- en sociale rechtvaardigheid.
Hoewel de luchtvaart een aantal voordelen kan hebben in specifieke sectoren en onmisbaar is voor diaspora’s en ontheemde mensen om in contact te blijven met hun gemeenschappen, is het leeuwendeel van de vluchten dus overbodig en inherent onrechtvaardig.
De luchtvaart floreert dankzij subsidies en belastingvoordelen…
Ondanks de desastreuze klimaatimpact, geniet de luchtvaartsector wereldwijd van een voorkeursbehandeling ten opzichte van andere transportmiddelen. Vliegtuigmaatschappijen betalen geen belastingen op kerosine en geen BTW op vliegtickets – hoewel alle andere transportmiddelen zoals auto’s en treinen wel moeten betalen. Zo loopt België wel 700 miljoen euro per jaar mis aan belastingsbijdragen van de luchtvaartsector. Daar bovenop kost de sector ons honderden miljoenen belastinggeld. Zo genieten de regionale luchthavens van miljoenen subsidies waardoor lagekostenmaatschappijen enorme winsten kunnen binnenrijven, en werden ook luchtvaartmaatschappijen ten tijde van de coronapandemie gered van het faillissement met staatssteun. Tot slot investeren de overheden miljoenen in de infrastructuur rondom luchthavens. Dat met belastinggeld dat beter zou gaan naar openbaar vervoer, onderwijs, zorg, een verlies-en schade fonds voor klimaatslachtoffers, herstelbetalingen en de energierevolutie.
… ten koste van de voedselzekerheid en gezondheid…
Luchtvaart vereist logge infrastructuur zoals luchthavens die niet alleen veel ruimte inneemt, maar ons ook decennialang in dit transportsysteem opsluit. In een klein land als België is er simpelweg geen plaats – noch behoefte – voor zes internationale luchthavens. Op de meer dan 2500 hectare die nu ingenomen wordt door luchthavens, zouden dankzij agro-ecologische landbouw elk jaar duizenden mensen gevoed kunnen worden. Of de ruimte zou benut kunnen worden om elk jaar meer dan 20.000 ton CO2 op te vangen. In plaats daarvan worden luchthavens uitgebreid op landbouwgrond, ook al is die grond zo broodnodig voor onze voedselsoevereniteit. Bovendien maakt de verdere verharding van onze open ruimte ons des te kwetsbaarder voor extreme weersomstandigheden, zoals de overstromingen in 2021 duidelijk maakten.
Ook zijn die vele luchthavens tenmidden van een dichtbevolkt land slecht voor de volksgezondheid. Zo worden meer dan een half miljoen mensen die rond luchthavens wonen blootgesteld aan verhoogde concentraties van ultrafijn stof en een verstoring van hun slaap (door nachtvluchten), met een enorme impact op de luchtwegen en het hart- en vaatstelsel, met astma, hartziekten en hoge bloeddruk tot gevolg. Vooral vrouwen ondervinden nadelige gevolgen van deze luchtvervuiling. Tot de bewoners rond luchthavens behoren arme, gemarginaliseerde en geracialiseerde gemeenschappen die vaak geen andere keuze hebben dan daar te wonen vanwege de hoge kosten van huisvesting elders. De omwonenden zien jaar op jaar het aantal vluchten en bijgevolg de overlast stijgen. Bovendien is het niet ondenkbaar dat een vliegtuig neerstort in een woonwijk in België, zoals bij de Amsterdamse Bijlmermeer.
… en steunt op jobs met veel onzekerheid
De luchtvaart is een belangrijke bron van werkgelegenheid, maar veel van deze jobs worden uitgevoerd onder steeds onzekerdere en moeilijkere werkomstandigheden. Bagage-afhandelaars, magazijnmedewerkers en ramp attendants moeten vaak gevaarlijk en slopend werk doen. Daarnaast worden ze geconfronteerd met dubieuze praktijken van hun werkgevers, zoals kortlopende- en freelancecontracten, onderbezetting en nachtwerk. Bovendien zijn deze jobs vaak zeer gevoelig voor uitbesteding en automatisering. Maar ook de meer gewaardeerde beroepen zoals cabinepersoneel of piloten zijn nu onderhevig aan sociale dumping, vooral aangemoedigd door de opkomst van goedkope luchtvaartmaatschappijen.
Omdat de luchtvaart radicaal zal moeten ontgroeien om een leefbare toekomst op aarde te garanderen, zullen veel van deze banen ook verdwijnen. Een herlokalisatie van productieketens in combinatie met een collectieve vermindering van de arbeidstijd zou nieuwe jobmogelijkheden kunnen creëren in eigen land onder betere arbeidsomstandigheden. Het is dus hoog tijd om publieke middelen te investeren in de ontwikkeling van echt hoogwaardige, zinvolle en sociaal rechtvaardige banen.
Tijd voor actie
Terwijl de wetenschap het erover eens is dat de luchtvaart op korte termijn moet krimpen om een leefbare toekomst op aarde te garanderen, blijft deze sector onbelemmerd groeien, ver voorbij de planetaire grenzen. Ondertussen groeien ook de overlast en gezondheidsproblemen voor omwonenden, en worden mensen wereldwijd geterroriseerd door steeds meer extreme weersomstandigheden. De mensen die het minst bijdragen aan het probleem – arme, gemarginaliseerde en geracialiseerde gemeenschappen, hier in België en over de hele wereld – worden hier het hardst door getroffen. De groei van de luchtvaart wordt gestimuleerd door massa- en luxe-consumptie, maar ook door de vele belastingvoordelen en subsidies die de sector blijft genieten. De sector misbruikt publieke middelen en ruimte die we net broodnodig hebben voor de ecologische en economische revolutie.
Daarom eist Code Rood een onmiddellijke stop van de subsidies voor de luchtvaart, een verbod op privéjets en maatregelen die de radicale ontgroeiing van de luchtvaart inzetten.
Van 15 tot 17 december voeren we massaal actie voor sociale en klimaatrechtvaardigheid, tegen de luchtvaartindustrie. Doe mee.
Bron: https://code-rouge.be/nl/over-ons/waarom-de-luchtvaartindustrie/